Avrupa komisyonunun 2022 tarihinde aldığı kararla gıdalarda kullanımı yasaklanan E171 kodlu gıda katkı maddesi için ülkemizde yeni yaptırımlar yapıldı. 1 Nisan 2024 tarihinden itibaren bu katkı maddesiyle gıda üretilemeyecek. Peki nedir bu E171?
Piyasada E171 koduyla bilinen titanyum dioksit, nem tutucu, renklendirici ve boyar madde olarak kullanılır. Hem boya ve kaplamada hem de plastik, kâğıt, mürekkep, fiber, ilaç, gıda ve kozmetik ürünlerinde; parlaklık, beyazlık ve donukluk sağlar. Gıdalarda kullanım amacı, ürünleri beyazlatmak ve parlaklığını artırmaktır ancak bu katkı maddesi nem çekme özelliğine de sahip olduğu için ürünlerin raf ömrünü uzatmak için de kullanılır. Aynı zamanda bu katkı maddesinin rengi, ne kadar ultraviyole ışığına maruz kalırsa kalsın asla solmaz. Gıda sektöründe özellikle şekerleme, sakız, kabartma tozu, beyaz leblebi gibi beyaz olan birçok üründe kullanılır.
Pek çok alanda kullanılması ve bulunması nedeniyle insanlar bu bileşiğe birçok yolla maruz kalabilir. Titanyum dioksite maruz kalma çoğunlukla solunum, enjeksiyon, cilt teması ve sindirim sisteminde emilim yolları ile gerçekleşir. Soluma ve ağız yani gıda tüketimi ile maruz kalınan titanyum dioksit nanoparçacıklarının akciğer, sindirim sistemi, karaciğer, kalp ve böbrekte biriktiği ortaya konulmuştur. Toksisite çalışmalarına göre ise; soluma yoluyla alındığında, inflamasyon ve astım olma riski vardır. Titanyum alımı sindirim sisteminde, Crohn hastalığı ile bağlantılıdır ve muhtemel kanserojen olarak sınıflandırılmıştır.
Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi’nin (EFSA) 2021 yılında mevcut verileri toplayarak titanyum dioksit ve parçacıklarını değerlendirdiği raporu, titanyum dioksit partiküllerinin emiliminin düşük olmasına rağmen baştaki konsantrasyonlarının yarısına düşene kadar geçen süre yani yarılanma ömürleri uzun olduğu için vücutta birikebileceğini göstermiştir. Genotoksisite yani DNA hasarı veya mutasyonuna sebep olma üzerine gerçekleştirilen araştırmada ise titanyum dioksitin DNA sarmal kırılmalarına ve kromozomal hasara neden olma potansiyeline sahip olduğu ancak gen mutasyonlarına neden olma potansiyeli olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Kesin kanıtlar bulunmamasına rağmen gelişmiş teknolojiler ile elde edilecek yeni verilere dayanarak titanyum dioksitin genotoksik etkisi tamamen göz ardı edilememiştir. Dolayısıyla EFSA, titanyum dioksitin bir gıda katkı maddesi olarak güvenli kabul edilemeyeceği sonucuna varmıştır.